Geschiedenis en bouwgeschiedenis
Na de overwinning op keizer Napoleon werd op het Congres van Wenen in 1815 de laatste hand gelegd aan de reorganisatie van Europa. Het koninkrijk Pruisen kreeg grote delen van het Rijnland, waaronder delen van het keurvorstendom Trier, waartoe Koblenz tot 1794 had behoord, en een deel van het hertogdom Nassau, dat het pas in 1803 had gekregen. Al op 11 maart 1815 gaf koning Frederik Willem III van Pruisen de opdracht om Koblenz te versterken en de Ehrenbreitstein te herforceren. De bouw van de Pruisische vestingen Koblenz en Ehrenbreitstein vond plaats tussen 1815 en 1834.
Het fort Ehrenbreitstein werd tussen 1817 en 1828 op de rechteroever van de Rijn gebouwd. Ervoor werden vestingwerken gebouwd, waaronder Fort Asterstein in het zuiden, dat tussen 1819 en 1828 werd gebouwd. Het had twee flankerende torens aan de zijkanten en het fort Glockenberg aan de zuidkant. Fort Rheinhell (1859 en 1864-1868) en de Bienhornschanze (1859) vulden deze faciliteiten later aan.
Het fort werd aanvankelijk vernoemd naar de Pfaffendorfer Höhe waarop het was gebouwd. in 1847 werd het vernoemd naar generaal Ernst-Ludwig von Aster, die toezicht had gehouden op de bouw van de forten in Koblenz en Keulen. Pas in 1981 werd het naburige district Koblenz officieel "Asterstein" genoemd naar het fort.
Versterkende structuren en stabilisatie
Vanaf 1865 werd Fort Asterstein verbouwd en versterkt. Om de nieuwe redoute van Arzheim te ondersteunen, kreeg de wal een extra flank aan de oostkant; de flankerende toren aan de linkerkant werd vervangen door een lage flankerende structuur die minder snel vijandelijk vuur aantrok. Op het dak van de Reduit maakten de geschutsopstellingen plaats voor een sterkere aarden bedekking. Het fort en de versterkingen op de rechter Rijnoever bleven operationeel tot 1918, nadat de versterkingen op de linkeroever en de redoute Bienhorn tussen 1890 en 1903 waren verlaten.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) versterkte een ring van 28 betonnen schuilplaatsen voor infanterie- en artilleriebemanningen en voor munitie de vestingwerken op de rechter Rijnoever vanaf 1915. De betonnen constructies werden al vroeg vernietigd tijdens de defortificatie na de Eerste Wereldoorlog. Pas in 1927 werd de wal van het fort onbruikbaar gemaakt en de aarden bedekking van het reduit verkleind. Het reduit bleef grotendeels onaangeroerd, waarschijnlijk ook omdat het van 1919 tot 1923 en 1929 onderdak bood aan Amerikaanse en daarna Franse bezettingssoldaten.
In de jaren 1930 werd het fort in de zomer gebruikt als tijdelijk onderkomen voor de jeugdherberg van Koblenz, die in de Nagelsgasse was gevestigd. Toen in 1934 werd begonnen met de bouw van de "Adolf Hitler School" niet ver van het fort, werden de arbeiders van de Rijksarbeidsdienst in het fort ondergebracht. Omdat de arbeiders al snel nodig waren om de Westwall te bouwen, werd de bouw van de school gestaakt. Afgezien van een steunmuur op de helling werd er niets van de geplande school gebouwd.
van 1941 tot 1945 had het "Koblenzer Nationalblatt" hier zijn archief, papiermagazijn en drukkerij. Ondanks bombardementen en artilleriebeschietingen tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef het fort bruikbaar, afgezien van de verwoeste westelijke kazemat van het poortgebouw.
van 1948 tot 1951 begon de krant Koblenz "Rhein-Zeitung" haar activiteiten in het Reduit totdat het geschikte grotere gebouwen kreeg voor haar drukkerij en redactiekantoor. Na de verhuizing van de krant bleef het fort een woonwijk.
Verval en herontdekking
De stad Koblenz kocht het fort in 1967 en verhuisde de bewoners tot 1971 naar moderne sociale woningen, waardoor het Reduit onbewoonbaar werd. Daarna liet de stad de gebouwen in verval achter.
Vanaf 1996 was het initiatief Fort Asterstein e. V. betrokken bij het behoud en de ontwikkeling van het fort, te beginnen met het vrijmaken van het fort van begroeiing en puin. Er werden rondleidingen en concerten georganiseerd. De eerste structurele werkzaamheden werden uitgevoerd in samenwerking met de stad Koblenz. Dankzij het "Investeringsprogramma voor nationaal UNESCO werelderfgoed" van de federale overheid vanaf 2009, voerde de stad verdere werkzaamheden uit om Fort Asterstein veilig te stellen.
Jarenlang bood de vereniging van het district Koblenz van de vereniging voor welzijn van werknemers haar stadsrecreatieprogramma's voor kinderen aan op Fort Asterstein. Tegenwoordig zetten de Vrienden en Sponsors van Fort Asterstein e. V. zich in voor het cultuurmonument.
Vestingpark en andere perspectieven
In 2019 opende de stad Koblenz de eerste bouwfase van het vestingpark Asterstein, dat het fort zichtbaar en tastbaar maakt. In augustus 2024 zal het poortgebouw van het fort gerenoveerd zijn en ingericht als informatiecentrum met informatie over het project "Vestingstad Koblenz", de geschiedenis van de vesting Koblenz en Ehrenbreitstein en het UNESCO-werelderfgoed "Midden-Rijndal". De opening van het poortgebouw is gepland voor 2025/26, wanneer ook de directe omgeving is opgeknapt. Tegelijkertijd laat de stad Koblenz een totaal- en gebruiksconcept ontwikkelen voor alle vestingwerken en is van plan om afzonderlijke delen van de Reduit te restaureren en toegankelijk te maken als onderdeel van een beveiligde ruïne.
Fort Asterstein als fort en kazerne
Muur en greppel
Fort Asterstein als fortificatie
Fort Asterstein was bedoeld om het fort Ehrenbreitstein in het zuiden te beveiligen en te voorkomen dat vijandelijke artillerie de steden Ehrenbreitstein en Koblenz vanaf de hoogten zou beschieten. Voor het geschut kreeg het fort een aarden wal met een front naar het zuiden en twee zijflanken. Daarvoor lag een greppel als toegangsbelemmering en een overdekte weg van waaruit de infanterie aanvalsaanvallen met hun geweren moest afweren.Achter de wal was een binnenplaats van waaruit opritten naar de wal leidden. Hierdoor konden de kanonnen de wal op worden getrokken, waar ze achter een borstwering werden opgesteld. Het poortgebouw, waar de wacht van het fort was gehuisvest, leidde naar de binnenplaats.
De Reduit
Aan de achterkant van het fort, in de keel, stond de ronde redoute. Deze diende als troepenverblijf en was bedoeld als laatste verdedigingspost als het garnizoen de vestingwal moest verlaten. Beide verdiepingen van de reduit hadden schietgaten voor dit doel. Er was ook een geschutsopstelling op het dak. In de meeste kazematten van het reduit ontbreekt het gewelf naar de binnenplaats. Hier lag een houten vloer die verwijderd kon worden zodat kanonnen in losse stukken met behulp van een katrol naar de bovenste verdieping getrokken konden worden.
Voor de ondergrondse verdediging bevonden de mijngangen zich voor de gracht en voor het reduit en dus onder de binnenplaats van het fort. In geval van oorlog moesten de pioniers ondergronds luisteren om tijdig te herkennen waar een aanvaller met mijngangen het fort naderde. Het doel was om zo'n doorgang op tijd op te blazen om te voorkomen dat de aanvaller explosieve ladingen op delen van het fort zou plaatsen.
Het poortgebouw
Het poortgebouw vormde de verbinding met de eigenlijke binnenplaats van het fort en de vestingmuren. De gracht van het fort en een ophaalbrug beschermden de ingang. De doorgang was aan de binnen- en buitenkant afgesloten met dubbele eiken poorten die versterkt waren met ijzer. Aan weerszijden van de doorgang stond een wachtkazemat. Hun schietgaten konden worden gebruikt voor de verdediging van de poort. Ramen die uitkeken op de binnenplaats zorgden voor licht en ventilatie.De wachtkamer was uitgerust met een tafel voor de dienstdoende sergeant, een lange tafel met banken en een houten planken bed om te rusten.De Reduit
De redoute is de laatste ronde redoute in Koblenz. Aan de buitenkant zijn nog grote stukken pleisterwerk te zien die in lichte oker geschilderd zijn. Naar de binnenplaats toe heeft het een uitgebreide structuur met verticale pilasters die blinde bogen ondersteunen. Deze bogen overspannen elk twee vensterassen. Een kroonlijst scheidt de verdiepingen van elkaar. Ramen zorgen ervoor dat de kamers voldoende verlicht en geventileerd zijn. Ook hier is het lichte okerkleurige pleisterwerk over een groot oppervlak bewaard gebleven. Deuren leiden vanaf de binnenplaats naar de twee trappenhuizen en drie poorten vergemakkelijken het binnenbrengen van de artillerie.
De geschutskazematten waren met elkaar verbonden door brede doorgangen die konden worden afgesloten met dubbelvleugelige poorten. Achter de schietgaten zaten ijzeren schietluiken waarmee de schietgaten konden worden afgesloten. De beugels hiervoor zijn nog bewaard gebleven. Onder het schietgat kon het kanon met touwen aan een gietijzeren ontsnappingsring worden vastgemaakt, zodat het niet te ver terugveerde als het werd afgevuurd. Haken en ringen in de gewelven werden onder andere gebruikt om katrollen vast te houden voor het monteren van de kanonnen.
In de binnenmuren werden verzonken sponningen aangebracht waar de balken in pasten. Tussen de gestapelde balken werden zandzakken, stenen of aarde geplaatst. De twee meter dikke buitenmuur bood goede bescherming tegen ijzeren kogels, maar kon vernietigd worden. Een vernietigde muur kon echter provisorisch worden vervangen door een sterke offset.
Twee traditors werden in een hoek in de keel van het reduit gebouwd. Deze structuren maakten de beschieting van de keel en de nadering van het fort mogelijk. De tussenliggende keelpoort werd beveiligd met een gracht en ophaalbrug. Tegelijkertijd was de keel naar het fort Ehrenbreitstein zo wijd open dat de kanonnen hier konden werken als een aanvaller vast kwam te zitten in het fort.
De traditor rechts heeft een regenbak in de kelder. Deze werd gevuld met vers water uit het Blindtal en was bedoeld om een half jaar lang drinkwater te leveren.
Verbouwingen vanaf 1865
Vanaf 1865 werden de geschutsopstellingen op het dak van het Reduit vervangen door een aarden bedekking. Er werd een flank toegevoegd aan de wal in het oosten en vanaf dat moment had de wal twee fronten en twee flanken.
Traverses, aarden bovenbouwsels die bescherming boden tegen beschietingen vanaf de zijkant, werden toegevoegd aan de wal. De flankerende toren aan de rechterkant, die was toegewezen aan het fort aan de Rijn, bleef behouden. De flankerende toren aan de linkerkant trok nu echter te veel vijandelijk geweervuur aan. Daarom werd hij afgebroken en vervangen door een laag aarden fort.
De huidige voorraad
Na de fortificatie van 1927 bleven de redoute en het poortgebouw over. De wal werd samen met de gracht grotendeels verwoest en later nog verder geëgaliseerd, zodat tegenwoordig alleen de linkerflank in het bosje aan de Kolonnenweg nog herkenbaar is. De flankerende toren rechts, die was omgebouwd tot woongebouw, maakte in 1934 plaats voor plannen voor de "Adolf Hitler School". Alleen de flankerende structuur aan de linkerkant bestaat nog. Het poortgebouw verloor de rechter of westelijke wachtkazemat toen deze in 1944 door een bom werd getroffen.
Fort Asterstein als kazerne
Alleen in geval van oorlog zouden de wallen en kazematten naar behoefte met kanonnen zijn uitgerust. In vredestijd werden de kazematten van de Reduit gebruikt voor reguliere kazerneactiviteiten. Naast schrijfkamers en paskamers voor uniformen en uitrusting waren er vooral kazernesalons.
Elke kazemat die als salon werd gebruikt, bood plaats aan maximaal twaalf soldaten. De vloeren waren bedekt met vloerplanken. De muren en gewelven werden ongeveer elke drie jaar opnieuw geschilderd, zodat elke generatie dienstplichtigen een schoon onderkomen had. Dubbele stapelbedden, een tafel met krukken en wapenrekken voor de geweren en persoonlijke kleding en uitrusting, een wastafel en een kanonkachel vulden de kamer. Vanaf 1843 werden er kledingkasten geïnstalleerd in de salons en werden de houten bedden vervangen door ijzeren frames.
Water werd centraal aangevoerd vanuit de regenbak in de traditor aan de rechterkant. De oorlogslatrine, bestaande uit een toilet en urinoir, bevond zich aanvankelijk in de kelder van de linker Traditor en na 1865 voor de linker Traditor in de kelder van de linkerflank van de vestingmuur.
Mensen in Fort Asterstein: soldaten en bewoners
Een deel van de vestingwerken in Koblenz en Ehrenbreitstein werd al vanaf 1823 door soldaten bezet. Toen de vesting Koblenz in 1830 ter gelegenheid van de julirevolutie in Parijs in staat van verdediging werd gebracht, werden er nog meer faciliteiten als kazernes ingericht, waaronder Fort Asterstein. Het verkleinde fort bleef Pruisische kazerne tot 1918. Tussen 1875 en 1877 werd er een vakwerkkazerne gebouwd op het lager gelegen Asterstein om meer ruimte en comfort voor de troepen te creëren. Het woongebouw voor getrouwde onderofficieren en hun gezinnen aan de Kolonnenweg is het enige overblijfsel van deze kazerne.
In het fort woonden voornamelijk infanteriesoldaten, waaronder delen van het von Goeben Infanterie Regiment (2e Rijnse) Nr. 28. Rond 1914 vestigde Pionier Regiment Nr. 30 zich hier, dat tot 1918 zijn rekruten trainde voor inzet in de Eerste Wereldoorlog in het fort.in 1919 namen soldaten van de Amerikaanse bezettingsmacht hier hun intrek, voornamelijk medici die blijkbaar in het Ehrenbreitstein garnizoensziekenhuis werkten. franse bezettingssoldaten werden hier ingekwartierd van 1923 tot 1929.Vanaf ongeveer 1930 verlevendigden gasten van de jeugdherberg van Koblenz het fort in de zomer. Meerpersoonskamers met stapelbedden waren hier standaard, net als een grote toiletvoorziening in het poortgebouw. Vanaf 1934 hadden de mannen van de Rijksarbeidsdienst, die werkten aan de bouw van de "Adolf Hitlerschool", ook deze standaard, totdat de bouwplaats vroegtijdig werd gesloten.
Een deel van het krantenpersoneel, vooral degenen die vanaf 1948 voor de "Rhein-Zeitung" werkten, woonden ook in het Reduit, dat ook tijdelijk verbonden was met de kunstenaarskolonie op de Asterstein.
De bewoners vanaf 1951 woonden hier op een nogal geïmproviseerde manier. Elk gezin had de beschikking over een kazemat. De kamers waren meestal onderverdeeld. Water en toiletten bevonden zich centraal op de benedenplaats. De leefomstandigheden verslechterden zodanig dat de stad het Reduit in 1971 ontruimde.
Bezienswaardigheden in de buurt van Fort Asterstein
Plan je vakantie in Koblenz
Koblenz beleven
Ontdek de stad aan de Rijn en Moezel volgens jouw persoonlijke smaak. Neem een kijkje op de verschillende belevingspagina's en plan je volgende vakantie volgens jouw wensen!
Bekijk de ervaringen
